
ओरल क्यान्सर (मुखको क्यान्सर) भनेको मुखको कुनै पनि भागमा हुने क्यान्सर हो। यसले जिब्रो, गिजा, गाला, तालु, ओठ तथा घाँटीलाई असर गर्न सक्छ। नेपालमा पनि यो रोगको दर बढ्दै गएको छ, विशेष गरी सुर्तीजन्य पदार्थको अत्यधिक प्रयोगका कारण

ओरल क्यान्सरको मुख्य कारणहरू
ओरल क्यान्सर विभिन्न कारणले हुन सक्छ, जसमा निम्न प्रमुख कारणहरू छन्:
- सुर्तीजन्य पदार्थको प्रयोग – चुरोट, गुटखा, पान, खैनी, जर्दा आदिको अत्यधिक प्रयोगले मुखको क्यान्सरको सम्भावना बढाउँछ।
- अत्यधिक मदिरा सेवन – रक्सी पिउने बानी भएका व्यक्तिहरूमा ओरल क्यान्सरको जोखिम बढी हुन्छ।
- एचपीभी (HPV) संक्रमण – मानव प्यापिलोमा भाइरस (HPV) संक्रमणले पनि मुखको क्यान्सरको सम्भावना वृद्धि गर्छ।
- खराब मौखिक सरसफाइ – मुखको राम्रो हेरचाह नगर्ने, कडा ब्रस नगर्ने, तथा किटाणु जम्मा हुने अवस्थाले क्यान्सरको सम्भावना बढाउन सक्छ।
- धेरै घाममा बस्ने बानी – सूर्यको पराबैजनी किरण (UV rays) को अत्यधिक सम्पर्कमा आउँदा ओठको क्यान्सर हुने सम्भावना रहन्छ।
- अस्वस्थकर खानपान – भिटामिन A, C, र E को कमी भएको खानाले रोग प्रतिरोधात्मक क्षमता कमजोर पार्छ, जसले क्यान्सरको सम्भावना बढाउँछ।
- पारिवारिक इतिहास – यदि परिवारका कसैलाई ओरल क्यान्सर भएको छ भने, सोही परिवारका सदस्यहरूमा पनि जोखिम उच्च हुन सक्छ।

ओरल क्यान्सरका लक्षणहरू
ओरल क्यान्सरको सुरुवाती चरणमा कुनै विशेष दुखाइ वा लक्षण नदेखिन सक्छ, तर निम्न लक्षणहरू देखा परेमा तुरुन्तै चिकित्सकलाई देखाउनु आवश्यक छ:
- मुख वा जिब्रोमा ननिको हुने घाउ वा खटिरा
- मुखको कुनै पनि भागमा रातो वा सेतो दाग देखिनु
- खानपान वा निल्न गाह्रो हुनु
- आवाज परिवर्तन हुनु वा निरन्तर घाँटी दुख्नु
- जिब्रो, गिजा वा गालामा अकडिनु वा सुन्निनु
- मुखभित्र वा घाँटीमा गिर्खा वा गाँठो देखा पर्नु
- विना कारण दाँत झर्नु
- मुख वा ओठमा निरन्तर दुखाइ वा जलेको अनुभव हुनु

ओरल क्यान्सरको रोकथामका उपायहरू
ओरल क्यान्सरबाट जोगिन विभिन्न उपायहरू अपनाउन सकिन्छ:
- सुर्तीजन्य पदार्थ तथा मदिरा सेवन नगर्ने।
- स्वस्थ खानपान अपनाउने। भिटामिनयुक्त तथा पोषणयुक्त खाना खानु आवश्यक छ।
- मुखको सरसफाइ राम्रो गर्ने। नियमित रूपमा ब्रस गर्ने, फ्लस गर्ने तथा मुख कुल्ला गर्ने बानी बसाल्ने।
- एचपीभी (HPV) विरुद्धको खोप लगाउने।
- लामो समय घाममा नबस्ने वा सनस्क्रिन प्रयोग गर्ने।
- नियमित रूपमा डेन्टल चेकअप गर्ने।

ओरल क्यान्सरको उपचार
ओरल क्यान्सर चाँडै पत्ता लागेमा उपचार सम्भव हुन्छ। उपचारका विधिहरूमा निम्न पर्दछन्:
- शल्यक्रिया (Surgery): क्यान्सर ग्रस्त कोषहरू हटाउने प्रक्रिया।
- रेडियोथेरापी (Radiotherapy): क्यान्सर कोशिकाहरूलाई नष्ट गर्न रेडिएसनको प्रयोग।
- किमोथेरापी (Chemotherapy): क्यान्सर हटाउन औषधिको प्रयोग।
- इम्युनोथेरापी (Immunotherapy): शरीरको प्रतिरक्षा प्रणालीलाई बलियो बनाएर क्यान्सरको सामना गर्ने विधि।

निष्कर्ष
ओरल क्यान्सर एक गम्भीर रोग हो, जसको मुख्य कारण अस्वस्थ जीवनशैली र सुर्तीजन्य पदार्थको सेवन हो। यस रोगबाट बच्न स्वस्थकर बानीहरू अपनाउनु जरुरी छ। यदि कुनै लक्षण देखा परेमा तुरुन्तै डाक्टरको सल्लाह लिनुपर्छ, किनभने प्रारम्भिक चरणमा पत्ता लागेमा उपचारको सम्भावना धेरै उच्च हुन्छ।
स्वस्थ रहौं, सतर्क बनौं!